Zamek Czorsztyn, Polska

Zamek Czorsztyn

Od krótkiego pobytu w Krynicy Zdrój czułem, że ten region Polski ma sporo do zaoferowania. Gdy jesienią 2019 roku zaparkowaliśmy samochód przy hotelu Lokis w Niedzicy cieszyłem się, że tam jesteśmy. Jezioro Czorsztyńskie, ruiny zamku w Czorsztynie i na wyciągnięcie ręki zamek w Niedzicy. W czasie tego pobytu nie dotarliśmy do warowni po drugiej stronie zalewu.

Kilka tygodni później, zimą plan zwiedzenia zamku w Czorsztynie był jednym z punktów pobytu w Kluszkowcach. Będąc na stoku ośrodka narciarskiego Czorsztyn Ski od chwili uruchomienia kolejki na górę Wdżar, popołudnia przeznaczaliśmy na relaks i regenerację sił. Nie obyło się bez spacerów, czy przejażdżek, głównie za dobrym posiłkiem (Markowa Zagroda, Gościniec Pieniński, Zajazd Czorsztyński).

Zamek Czorsztyn, brama

W międzyczasie zajechaliśmy na parking przy kasie wstępu na zamek czorsztyński. Pierwsze podejście okazało się nieudane. W porze zimowej zwiedzanie możliwe jest jedynie do godziny 16. Nam zostało 15 minut. Za drugim razem nic nie powstrzymało nas aby ruszyć asfaltową ścieżką ku kolejnej zabytkowej atrakcji.

Zamek w Czorsztynie

Za pierwsze wzmianki o Czorsztynie uznaje się wzniesienie na wzgórzu w XIII wieku grodu Wronin. Znajdujący się na granicy polsko-węgierskiej, biegł tamtędy, wzdłuż Dunajca szlak handlowy, zadaniem warowni było pełnić stację celną. Trakt przecinający rejony Spiszu, w Czorsztynie prowadził do Sącza, rozgałęziając się w kierunku Nowego Targu i całego Podhala.

Wejście do zamku w Czorsztynie

Dzięki nadbrzeżnym skałą, stworzono naturalną bramę, której brona zamykała przejazd u podnóża grodu. Usytuowany na wzgórzu zapewniał idealne warunki kontroli całej okolicy, od Doliny Dunajca, aż po Tatry. Cechy te docenił król Kazimierz Wielki umocnił mury budowli, powierzając mu ochronę południowych granic państwa Polskiego. Analogicznie postąpili Węgrzy z zamkiem w Niedzicy.

Z końcem XIV wieku Królewski Zamek Czorsztyn był siedzibą namiestnika króla. Starosta niegrodowy (pozbawiony władzy wykonawczej) zarządzał dobrami od Krościenka, przez okoliczne wsie (m.in. Kluszkowce, Maniowy, Mizerna). Najsłynniejszym z dzierżawców grodu nad Czorsztynem był Zawisza Czarny. Namiestnicy zarządzali zamkiem i jego załogą.

Mury zamku w Czorsztynie

Mury warowni nie odegrały większej roli w obronie granic. Wynikało to ze spokojnego usposobienia pograniczna polsko-węgierskiego. Stał się miejscem wewnętrznej chciwości, padając łupem, pod koniec XVI wieku, Olbrachta Łaskiego, pół wieku później, w trakcie powstania chłopskiego zdobył ją i bronił Aleksander Kostka Napierski. W XVIII najechali go moskale, dopuszczając się przemocy i złodziejstwa w całej okolicy.

Mury zamku Czorsztyn

Największe cierpienie zadała warowni natura. W 1790 roku w trakcie burzy, od uderzenia piorunem spaliły się dachy zamku. Złe czasy, upadek Państwa, nie sprzyjał możliwością odrodzenia się warowni. Józef Potocki był ostatnim starostą Królewskiego Zamku Czorsztyn. Budynek pogrążył się w ruinie. W XIX wieku, będąc pod rządami austriackimi okolice Czorsztyna zostały podzielone i sprzedane. Zamek wraz z przylegającymi wsiami zakupiła rodzina Drohojewskich.

Zamek w Czorsztynie

Wtedy już mury warowni były wręcz nie do uratowania. Lokalni mieszkańcy rozgrabili wszystko co miało wartość budowlaną. Nowi właściciele powstrzymali ten proceder. Zagospodarowali tereny położone nad Dunajcem. Okazując postawę patryjotyzmu rodzina Drohojewskich uczyniła z zamku symbol zrujnowanej ojczyzny.

Ruiny zamku Czorsztyn

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Czorsztyn wraz z okolicą stał się kurortem wypoczynkowym. Właścicielom zamku przyświecał znamienny cel uczynienia wokół niego letniskowej krainy na wzór europejskich. Plany te przerwały wybuch II wojny światowej. Po jej zakończeniu, prawem stanowionym przez Dekret o Reformie Rolnej, zamek i dwory rodziny Drohojewskich zostały przejęte przez Państwo.

Zamek Czorsztyn, łódź, spływ Dunajcem

Komunistyczna władza miała zupełnie inne plany względem okolicy niż rządząca nią przez 125 lat rodzina. W drożony w życie plan budowy zapory wodnej, a tym zalania okolicznych terenów, sprawił, że dla pozostałych wsi upadły wszelkie plany rozwoju. Dzięki silnej inicjatywie społecznej udało się uratować zamki, Czorsztyński oraz w Niedzicy. Zabiegi renowacyjne, archeologiczne trwają do dziś, co nietrudno zauważyć zwiedzając obie twierdze.

Zamek Czorsztyn, widok na Tatry

Na zamek w Czorsztynie wchodzimy wielką bramą, przez mury obwodowe z przełomu XV – XVI wieku, mijając po lewej zabudowy gospodarcze z XVI i XVII wieku. Pomieszczenia gospodarcze mieszczą się w skrzydle zachodnim Zamku średniego. Po drodze mijamy tablice kamienną poświęconą buntownikowi, szlachcicowi Aleksandrowi Leonowi Kostce Napieralskiemu.

Widok na jezioro Czorsztyńskie z ruin zamku

14 czerwca 1651 roku wraz z towarzyszami, Stanisławem Łetkowskim i Marcinem Radockim wraz z grupą górali najechali i zdobyli niepilnowany zamek w Czorsztynie. Ich nazwiska widnieją na tablicy upamiętniającą 300 rocznicę powstania. złożonej w hołdzie tym, którzy podnieśli sztandar powstania o wyzwolenia spod szlacheckiego ucisku*.

Tablica pamiątkowa na zamku Czorsztyn

Idąc dalej, przechodzimy przez barokową klatkę schodową docierając do pomieszczeń I piętra zamku górnego. To gotyckie skrzydło mieszkalne z XIV wieku, przebudowane w XVII wieku za czasów starosty Jana Baranowskiego*. W dalszej części zwiedzania docieramy do wschodniego Zamku Górnego. Zobaczyć możemy mur tarczowy mur obronny i mury skrzydła mieszkalnego z XIV wieku, pozostałości portalu z XVII wieku, schody prowadzące na ganek utworzone prawdopodobnie w XVII wieku.

Ruiny zamku w Czorsztynie, 

Jednym z kolejnych punktów jest piwnica zamku górnego by wreszcie dotrzeć na drugie piętro baszty Baranowskiego. Na jej ścianach zachowały się fragmenty autentycznych tynków. Ostatnie, trzecie piętro baszty zachowało się tylko do połowy pierwotnej wysokości*. Zobaczyć możemy też resztki belek drewnianych oraz wejście do Zieleńca.

Anek zwany Zieleńcem dobudowany do Baszty Baranowskiego około połowy XVII wieku*. Prawdopodobnie na początku wykorzystywany był jako bastion artylerski. Tu przyjrzeć możemy się gotyckim murom tarczowym, murom Baszty Baranowskiego z pierwszej połowy XVII wieku* oraz mury aneksu z tego samego okresu i resztki sklepień.

Pieniński Park Narodowy, droga na zamek w Czorsztynie

Stamtąd powoli kierujemy się do wyjścia, podziwiając jeszcze po drodze dawną łódź wykorzystywaną przez górali do spływów Dunajcem. I tak nasyceni lekcją historii wracamy do rzeczywistości. Z ruin zamku w Czorsztynie podziwiać można piękne, roztaczające się przed nim widoki na jezioro Czorsztyński i dalej od Tatr aż po Babią Górę. Warto odwiedzić Królewski Zamek Czorsztyn, bez wątpienia jedną z ciekawszy atrakcji okolicy. Prawdziwy spacer do przeszłości.
___
Ruiny, zamek w Czorsztynie, Czorsztyn, styczeń 2020
*- opisy na podstawie tablic informacyjnych
zdjęcia: źródło własne